St. valentin or - წარმართული რიტუალი შუასაუკუნეებიდან
სიყავრულის პანდემია ყველაზე თავლსაჩინო 14 თებერვალს ხდება. ამ დღეს მსოფლიოში სასიყვარულო რეკორდების დამყარებისა და ქორწინებისათვის საუკეთესო მომენტია. მსოფლიოში ყველაზე ხანგრძლივი კოცნა, ყვალზე მრვალრიცხოვანი ქორწინება და ნამდვილი სასიყვარლო ეიფორია, ყოველი წლის 14 თებერვალს ხელახალი ძლით იჩენს თავს.

14 თებერვალს მთელი მსოფლიო განურჩევალდ ფერისა, სქესისა თუ ეროვნებისა, წმინდა ვალენტინის – სივარულის მსოფლიო დღეს აღნიშნავს. ალბათ სიყავრულს ბევრი გააზრება არ სჭირდება, თუმცა ჩემთვის საინტერესო გახდა თავად წმინდა ვალენტინის პიროვენბა და მიზეზი თუ რის გამო გახდა ვალენტინის სავარაუდო გარდაცველების თარიღი, საერთაშორიოს სიყვარულის დღე. მოკლედ მეტ სიცხადეს შევიტანთ საკითხში თუ წარსულში, ძველ რომში და მის მისტერიულ სულში გადავიხედავთ.

ყველაფარი ძველ რომში ლუპერკალიის დრესასწაულზე დაიწყო – ქალღმერთ ლუპერკალის საპატივცემლოდ ყოველი წლის 15 თებერვალ, მსხვერპლშეწირვილის რიტუალი იმართებოდა. ლუპერკულია ჯანმრთელობის მცველი და შვილოსნობის ქალღმერთი გახლდათ. ლუპერკალიის კულტის გააქტიურება ძველ რომში 227 წელს მასიურ ახალშობილთა სიკვდილიანობას უკავშირდებოდა. ლუპერკალიის დრესასწაულზე შიშველი მამაკაცები თხის ტყავის მათრახებით ხელში როზგავდნენ პროცესიაში მონაწილე ქალებს. ქალებს, რომლებიც ქალღმერთს შვილიანობასა და საორსულო ტკივილების შემსუბუქებას შესთოვდნენ. პროცეესიის ბოლოს მანდილოსნებიც იხდიდნენ და საყოველთაო ორგიის ფერხულში ერთვებოდნენ. პროცესიაში რომის ყველა ფენის ოჯახი იღებდა მონაწილეობას.

ზოგადად ისტორიისათვის ორი წმინდა ვალენტინია ცნობილი, ორივე მათგანი ქრისტიანი მღვდელი და ორთავე ძველ რომში, სავარაუდოდ მეშვიდე, მერვე საუკუნეში მოღვაწეობდნენ. სამწუხაროდ, რომლის სასულიერო მატიანეში დაზუსტებული არ არის, საუბარია ორ განსხვავებულ პიროვნებაზე თუ ერთი ადამიანი გავლილ ორგვარ გზაზე.

მეცამეტე საუკინის რომაული ოქროს ლეგებდა მოგვითხრობს, მოძღავრ ვალენტინზე რომელიც იმპერატორი კლაუდიუსის ჯარისკაცებს იდუმლად აქორწინებდა. იმ დროისათვის კლაუდიუს აკრძალული ქჰონდა ცოლის მოყვანა საკუთარი ჯარისკაცებისათვის, რათა ამ უკანასკნელთ ენერგია უქმად არ დაეხარჯათ. მოძღავრი ვალენტინი იმპერატორი ბრძანების დარღვევითვის დააკავეს და ციხეში ჩასვეს, მას თავის კვეთით სიკვდილი მიუსაჯეს. ვალენტინს უკანსკნელი წერილი უანდერძებია, საპყრობილის მცველის ავადმყოფი ქალიშვილისათვის, წერილს კი გოგონა სასწაულებრივად განუკურნებია.

წმინდა ვალენტინი კარგა ხანს მივიწყებული ჰყავდათ სანამ მეჩვიდმეტე მეთვრამეტე საუკუნეების საფრანგეთსა და ინგლისში მისი სახელის პოპულარიზაციას განგებ არ მიჰყვეს ხელი სახელწიფო მოღვაწეებმა. მათ სურდათ ქალღმერთ ვაინონას წარმართული კულტი, ქრისტიანული სარწმუნოებისათვის მედატ ახლობელი და ტანჯული პიროვნების დრესასწაულით ჩაენაცვლებინათ.

თუკი ისტორიასა და მითოლოგიას ლოგიკურად მივყვებით დავიანახავთ რომ ღვთაება ვაინონა რომაული ქალღმერთია იგი, დიდ ბრიტანეთში რომაელთა ბატონების დროს გავრცელდა. იგი ოჯახისა და ქორწინების მფარველად მიიჩნეოდა. იუნონა სახეცვლილი ვერსიაა ქალღმერთი ლუპერკალის, ხოლო ორივე მათგანის ჩამანაცვნებელი განმანათლებლობისა პერიოდში წმინდა ვალენტინი გახდა. სწორედ ამ პერიოდში „ირთვება“ ვალენტინის პიროვენება ათასგვარი ლეგენდით: მას მიწერენ თავისუფალი სიყვარულის ლეგენდას, თითქოს იგი ერთსქესიანთა ქორწინების მომხრე და ჯვრისმწერი ყოფილიყოს.

თუ, დროსა და ეპოქას თანმიმდევრულად მივყევით, შეუძლებელია ვალენტინს თავისუფალი სიყვარულის იდეა მივაწეროთ, განსაკუთრებით კი შუა საუკუნეებში როცა სექსუალურობის თემა დახურულად და მწვალებლურად მიიჩნევოდა.
მეთვრამეტე საუკუნიდან მოყოლებული, ვალენტნინობა, როგორც დღესასწაული მეტ–ნაკლები პოპულარობით სარგებლობდა. მისი როგორც დღესასწაულის განსაკუთრებული პოპულარიზაცია კი ეკონომიკური მიზნებიდან გამომდინარე მოხდა.
ასე მაგალითად 1847 წელს ესტერ ხოუარდმა აშშ–ს შტატი მასაჩუსესიდან დაიწყო ხელითნაკეთი მისალოცი ბარათებისა და სუვენირების დამზადება წმინდა ვალენტინის დღისათვის, რომელთაც გულის ფორმა ჰქონდათ. მალე მისმა ნამუშვერებმა არნახული პოლულარობა მიოპოვეს და მათი ქარხნული და სერიული წარმოება დაიწო. იმისათვის რათა ეკონომიკური მოგება გაზრდილიყო და ამავდროულად შენარჩუნებულიყო უძველესი სასიყვარულო ტრადიცია, წმინდა ვალენტინის დღე ოფიციალურ დრესასწაულთა ნუსხას მიემატა.

თმცა, არც კათოლიკური და არც მართმადიდებლური ეკლესია, დიდ მხარდაჭერას არ უცხადებს წმინდა ვალენტინის დღესასწაულს. 14 თებერბალს კათოლიკური ეკლესიაში წმინდანების კირილესა და მეფოდიას ღსოვნის დრეს აღნიშნავენ, ხოლო მართმადიდებლური რელიგიის მსახურები ამ დღესასწაულის წმინდანის, წმინდა ვალენტინის წმინდა ტრიფონით ჩანაცვლებას ითხოვენ. ისლამური სამყარო კი ზოგადად კრძალავს წმინდა ვალენტინისა და სიყვარულის დღეს.

ასე თუ ისე, დღესასწაული არსებობს და როგორც სოციოლოგიურმა გამოკითხავმ აჩვენა ამერიკაში იგი ყველაზე პოპულარული დრესასწაულია შობის შემდგომ. 14 თებერვალი ოფიციალური დასვენების დღედაა დაკანონებული, თუმცა მას უფრო საერო ხასიათი აქვს ვიდრე საეკლესიო.

მოკლედ, წმინდა ვალენტინის დღე რჩება შეყვარებულთა და ბიზნესმენთა უსაყვარლეს დრესასწაულად. წმინდა ვალენტნი კი მშვიდად განისვენებს საბერძნეთის ერთ – ერთ ტაძარში და ვინ იცის, იქნებ მართლა „ეაჯება“ ღმერთს შეყვარებულთა გულებისათვის.